اهدای گامت از منظر اخلاق اسلامی، مجله علمی پژوهشی پایش، ۱۳۸۶، ۶ (۴)

چکیده مقاله

یکی از فرق‌های گزاره اخلاقی با گزاره‌های فقهی و حقوقی در محمولات آن است. هر سه درباره افعال اختیاری انسان سخن می‌گویند. اخلاق از نیکی و زشتی یا شایستگی و ناشایستگی این افعال سخن می‌راند، در حالی که فقه از حرمت و حلیت آنها و حقوق از جواز و منع آنها. از همین جا روشن می‌شود این امکان هست که فعلی از افعال اختیاری انسان از نظر فقهی مشمول ادله برائت باشد و حکم به حلیت آن شود، ولی از نظر اخلاقی، کاری زشت باشد یا عقل عملی، حکم به ناپسندی آن کند. مانند آن که فقه به جواز پوششی خاص برای تمام مردان حکم کند، ولی عقل عملی، آن نحو لباس را شایسته برخی مقامات رسمی نداند. این تمایز بین حوزه اخلاق و فقه ما را بر آن می‌دارد که پژوهشی مستقل را در حوزه اخلاق پی‌گیریم و صورت‌های مختلف اهدای گامت را از حیث حسن و قبح اخلاقی، مورد کنکاش قرار دهیم.
این مقاله با پیش فرض گرفتن فتاوی فقهی در نظر دارد که مسأله را از حیث ارزشی بررسی کند.
ابتدا به نحو استقلالی، ارزش‌های عقلی اهدای گامت بررسی می‌شوند و سپس مبتنی بر هر یک از آراء فقهی، حکم اخلاقی متفرع بر آن ـ اگر باشد ـ ذکر می‌شود. به همین سیاق، روش بررسی مسأله با دو نگاه برون دینی (مستقل از آیات و روایات) و درون دینی (با توجه به آیات و روایات و فتاوی) پی‌ریزی می‌شود و هر یک از آنها نیز در دو بخش جدای از هم به بحث گذاشته می‌شود. از آنجا که اهدای گامت خود صورت‌های مفروض متنوعی دارد، سعی می‌شود تأثیرات این تنوع در ارزش داوری اخلاقی روشن شود.