عوامل توفیق معراج‌السعادة در اقناع مخاطب

چکیده مقاله

از میان انواع آثار، کتب اخلاقی باید به اقناع مخاطب توجه بیشتری داشته باشند، زیرا اصولاً با این هدف نوشته شده‌اند که بر رفتار مخاطبان تأثیر بگذارند؛ رذایل اخلاقی‌شان را بزدایند و آنان را به انجام کارهای نیک برانگیزند. یکی از مهم‌ترین آثار اخلاقی شیعی به زبان فارسی، معراج‌السعادة نام دارد. ملّا احمد نراقی (درگذشته به سال 1244 یا 1245 ق) جامع‌السعادات پدرش ملّا مهدی (متوفّی 1209 ق) را از عربی به فارسی به‌صورت آزاد ترجمه کرده، مطالبی به آن افزوده و در تنظیم مطالب هم اصلاحاتی انجام داده است؛ به‌گونه‌ای که خود در مقدمۀ کتاب که نامش را معراج‌السعادة گذاشته، از «تألیف» سخن می‌گوید. نراقی در طرح مباحث اخلاقی این کتاب از آیات قرآن مجید، احادیث و روایات معتبر شیعه، کتب اخلاقی پیشین، دیدگاه‌های حکمای یونانی و ادبیات غنی فارسی بهره برده است. این کتاب از همان دوران جایگاهی والا در میان کتب اخلاقی فارسی یافت. نشانه‌های این توفیق در مقاله شرح داده خواهد شد. رواج و اشتهار این اثر علاوه‌بر اینکه به ارزش مطالب مندرج و اعتبار فاضلین نراقی (ملّا مهدی و ملّا احمد نراقی) مربوط است، به ویژگی‌هایی از متن بازمی‌گردد که منجر به اقناع مخاطب می‌شود. در این مقاله بر متن کتاب معراج‌السعادة تمرکز خواهد شد و عوامل توفیق ملّا احمد نراقی در ارتباط‌گیری با مخاطبان و اقناع آنان از نظر خواهد گذشت.