نقشی یا واژگانی: تحلیلی وزنی-پیوستاری بر مقوله حرف اضافه فارسی

چکیده مقاله

با تاکید برنامه کمینه‌گرا بر مقولات نقشی به عنوان گره‌های هم عرض مقولات واژگانی، و گاه پیشی گرفتن اهمیت مقولات نقشی در تحلیل‌های زبانی ساختارهای نحوی، تعیین نوع مقوله به لحاظ نقشی یا واژگانی در مطالعات اخیر شکل جدی‌تری به خود گرفته است. یکی از اصیل‌ترین مقولاتی که حضورش در کنار سه مقوله واژگانی اسم، فعل و صفت، به چالش کشیده شده است مقوله حرف اضافه است که ظاهراً رفتار نقشی آن، واژگانی بودن این مقوله را دچار تردید کرده است. در این مقاله با به‌کارگیری معیارهایی نه چندان کارآمد، در کمک به تشخیص نوع این مقوله، مشخص می‌شود که اگرچه مقوله حرف اضافه در هر دو حیطه نقش و واژگان دارای محتواست، نمی‌توان آن را مقوله‌ای صرفاً نقشی و متفاوت از سه مقوله واژگانی در نظر گرفت. بنابراین حرف اضافه به درستی در کنار مقولات دیگر جای گرفته است. با این حال در این مقاله ادعا می‌شود همه عناصر موجود در این مقوله در این زمینه یک وزن نیستند، به طوری که برخی از اعضا وزن نقشی بیشتر و برخی دیگر وزن واژگانی‌ بیشتری دارند. در این راستا تحلیل پیوستاری پیشنهاد می‌شود که در آن حروف اضافه کوتاه و قدیمی در یک سر طیف و حروف اضافه مکان‌نما در سر دیگر و بقیه حروف اضافه در جایگاه‌های میانی جای می‌گیرند. نتیجه اینکه با رویکردی فازی و رها کردن مرزبندی این مقوله به عنصری نقشی یا واژگانی می‌توان به این مناقشه پایان داد.